Koczanowicz/Pakuła/Sajewska. LEGION

„Legion” Stanisława Wyspiańskiego jest zbiorem obrazów końca Europy. Pomiędzy ruinami starego świata autor poszukuje ludzi marginesu, którzy nigdy do tego świata nie należeli i dlatego tylko oni są w stanie przynieść mu zbawienie. Pełen historycznych alegorii i symboli dramat szuka nadziei pośród zgliszczy. Jest w tym bliski napisanemu kilkanaście lat później, u progu Wielkiej Wojny tekstowi Róży Luksemburg, kreślącemu obraz niewyobrażalnego zniszczenia wojennego, z którego pracowite ręce wzniosą nowy świat. Używając obu tych matryc myślenia, próbujemy spojrzeć na współczesne życie społeczne i za ich pomocą stworzyć konstelacje dwunastu obrazów dzisiejszych ruin, które mogą stać się przestrzenią formowania nowego legionu. Instalacja wideo składa się z materiału foundfootage oraz nagrania autorskiego.

Dorota Sajewska, Legion, czyli skład zasad [fragment]

„Stanisław Wyspiański dokonuje w „Legionie”, jako się rzekło, próby ponownego ustalenia związku między tym, co rzeczywiste, a tym, co wyobrażone. Przeprowadza ten eksperyment na wielu polach, testując różne sytuacje, typy widowisk i sposoby przedstawiania. Konfrontuje w tym celu władzę świecką i kościelną, krwawą rewolucję z przemianą duchową, bada polityczny wymiar mesjanizmu, proponuje psychoanalizę mistyka i skuteczność rytuału. Nigdzie jednak nie ujawnia własnej pozycji, nie roztrzyga o słuszności argumentacji i działania, pozwalając na nagromadzanie się znaków i obrazów, które prowadzi do swoistego ekscesu, do nadmiaru. Jean Duvignaud, poszukując odpowiedniego pojęcia, „które objęłoby jednocześnie to pragnienie regresji, nagromadzenia znaków oraz zamierzony brak zdecydowania”, proponuje (za Marcelem Maussem) termin „stan przedopętania” jako najlepiej oddający tego rodzaju nieukierunkowane, aczkolwiek ekstatyczne w swym charakterze poszukiwanie. Jednocześnie francuski antropolog i socjolog teatru wskazuje na fascynujące podobieństwo między stanem przedopętania a „Bergsonowskim poszukiwaniem wspomnienia, kiedy szpera się po omacku pomiędzy różnymi obrazami, szukając stałych związków, aż do nadejścia iluminacji wywołanej odnalezionym wspomnieniem”. Chodzi bowiem o to, by tak długo poszukiwać odpowiednich gestów i obrazów, aż odnajdzie się te właściwe, czyli zdolne do afektywnego oddziaływania na zbiorowość.
[…]
Wyspiański, pisząc „Legion”, sam pozostawać musiał na granicy transu, w stanie przedopętania. Jego niezwykły dramat stał się dowodem na to, że poeta dożył do tego, by teatr, o którym – podobnie jak o transie – nie da się myśleć w kategoriach prawdy i fałszu, autentyzmu i kłamstwa, rzeczywistości i złudzenia, służył jako wyobrażony model realnego przemienienia. Dlatego jego Mickiewicz, opętany przez „Legion”, podobnie jak nawiedzona przez caboclo kobieta w brazylijskim kulcie opętania, „bierze na siebie wszystko to, co znaczone (signifiés), a skupiona wokół niej grupa określa znaczące (signifiant)”. Patrząc z tej perspektywy, z całą mocą można stwierdzić, że ostateczną stawką staje się w “Legionie” nie romantyzm, nie mistycyzm, nie mesjanizm, lecz zgromadzona „tu i teraz” – teatralna zbiorowość.”

***

dramaturgia: Tadeusz Koczanowicz, Dorota Sajewska
reżyseria: Andrzej Pakuła
asystent reżysera: Jędrzej Filuś
wystąpili: Anna Kłos-Kleszczewska, Adam Filuś
zdjęcia: Jędrzej Filuś, Jakub Lorenc
światło: Bartosz Gorzelany
montaż: Jędrzej Filuś
muzyka: Mateusz Radź
dźwięk, mastering: Adam Wójtowicz
kostiumy: Julia Taszycka
charakteryzacja: Marlena Rąpała
koordynacja projektu: Katarzyna Chrobak

Produkcja: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Stowarzyszenie Korporacja Teatralna
Koprodukcja: Poznańska Wytwórnia Filmowa

Instalacja wideo „Legion” powstała na zaproszenie Instytutu Teatralnego w Warszawie w ramach projektu „Nikt mnie nie zna. Wyspiański”. Cyklowi służącemu budowaniu dialogu pomiędzy pracą badawczą i poszukiwaniami artystycznymi towarzyszyła publikacja „Poza kanonem. Wyspiański” (2018) pod redakcją Agaty Adamieckiej-Sitek i Dariusza Kosińskiego, w której znalazł się tekst Doroty Sajewskiej „Legion. Zbiór zasad” i rozmowa Tadeusza Koczanowicza i Andrzeja Pakuły „Legion. Rytuał i destrukcja”.